Ուշադի՛ր կարդա և կատարի՛ր առաջադրանքները․

Աշխարհի ամենաբարի և ամենախաղաղասեր կենդանիներից մեկը երկարավիզ ու զվարճալի ընձուղտն է: Իսկ գիտե՞ք, որ առաջին ընձուղտին Եվրոպա է բերել Հուլիոս Կեսարը և կոչել նրան camelopardalis (camel – ուղտ, pardalis – հեպարդ (ինձ) անունով, նրա քայլքը նմանեցնելով ընձուղտի քայլքին, իսկ մաշկի նախշերը՝ կատվազգիների նշաններին: Հայերեն «ընձուղտ» բառը առաջացել է հենց այս տարբերակով:

Ընձուղտը Երկրի վրա բնակվող ամենաբարձրահասակ կենդանին է: Նրա՝ 6 մետրի հասնող հասակի կեսը կազմում է պարանոցը: Ընձուղտների մարմինը բաց դեղնավուն է՝ մուգ շագանակագույն խալերով: Այդ նախշերը յուրաքանչյուր ընձուղտի մոտ յուրահատուկ են, անկրկնելի՝ ինչպես մարդու մատնահետքերը: Մինչև օրս չեն հայտնաբերվել երկու ընձուղտ, որոնք ունենան նույն տիպի նախշեր: Ի դեպ, նախշերի օգնությամբ կարելի է որոշել ընձուղտի տարիքը: Որքան մուգ  են դրանք, այնքան ավելի մեծ է ընձուղտը:

Ընձուղտը նաև ունի ամենամեծ սիրտը և ամենաերկար լեզուն: Սիրտը կշռում է 11 կգ, իսկ լեզվի երկարությունը հասնում է մինչև 50 սմ-ի: Ընձուղտի լեզուն ամբողջությամբ սև է: Նա ունի նաև շատ սուր տեսողություն՝ ամենասուրը հեպարդների տեսողությունից հետո: Կարող է նաև շատ արագ վազել՝ մինչև 55 կմ/ժ արագությամբ:

Ընձուղտները ապրում են Աֆրիկայի սավաննաներում, փոքրիկ խմբերով: Իրենց ցեղակիցներին ընձուղտները վերաբերվում են խորին հարգանքով: Նրանք գրեթե երբեք չեն վիճում միմյանց հետ, միայն խմբի ավագ լինելու համար կարող են վեճեր լինել, և այդ դեպքում ընձուղտները կռվում են՝ միմյանց հարվածելով պարանոցներով:

Ընձուղտը ունենում է 1 ձագ, սակայն ընձուղտիկի լույս աշխարհ գալը տոն է ողջ հոտի համար: Նրանք բոլորը հավաքվում են փոքրիկին տեսնելու և ողջունում են՝ քնքշորեն հպվելով նրան:

Ընձուղտները քաջաբար պաշտպանում են փոքրիկներին՝ անկախ նրանից, թե ում ձագն է նա: Ինչ վերաբերում է ընձուղտ մայրիկին, ապա նա պատրաստ է միայնակ կռվել անգամ մի քանի առյուծի դեմ:

Ծնվելուց արդեն մի քանի ժամ անց ընձուղտիկը ամուր կանգնում է գետնի վրա, հայտնվում են նրա փոքրիկ կոտոշները, իսկ մի քանի օր հետո մայր ընձուղտը փնտրում-գտնում է իր պես այլ մայրիկների և նրանց հետ միասին մանկապարտեզ է ստեղծում փոքրիկների համար: Ամեն օր երեխաներին հսկում է ընձուղտներից մեկը, իսկ մյուս մայրիկները գնում են կեր հայթայթելու:

Օրվա մեծ մասը ընձուղտը անցկացնում է կանգնած վիճակում, անգամ շատ հաճախ քնում է կանգնած՝ գլուխը տեղավորելով ծառերի ճյուղերի արանքում: Գիշերը կարող է նաև պառկած քնել: Երկար պարանոցը ծալվում է, և ընձուղտը մի քանի րոպեով (ոչ ավելի քան 20 րոպե) քնում է պառկած վիճակում: Ի դեպ, նա միակ կենդանին է, որ չի կարողանում հորանջել:

Ընձուղտը կարող է ջրի կարիք չզգալ ավելի երկար, քան ուղտը: Սնվելով հյութեղ բույսերով՝ նա հագեցնում է նաև իր ծարավը: Իսկ օրվա ընթացքում նա կարող է ուտել մինչև 35 կգ բույս՝ դրա վրա ծախսելով 16-20 ժամ:

Ընձուղտը նաև սարսափելի «բուրում է», այդպես նա իրենից հեռու է պահում վնասակար միջատներին:

Ընձուղտները «խոսում են» միմյանց հետ, ինչպես օրինակ դելֆինները՝ օգտագործելով ուլտրաձայնը: Այդ ձայնը մարդու համար լսելի չէ: Ընձուղտը ունի միայն երկու իրական թշնամի՝ առյուծը և մարդը: Մարդիկ տարիներ շարունակ անխնա ոչնչացրել են ընձուղտներին, և այդ պատճառով նրանց քանակը խիստ նվազել է, որոշ վայրերում ընձուղտները լրիվ անհետացել են: Այսօր նրանց կարելի է հանդիպել Աֆրիկայի մի շարք երկրների արգելոցներում և, իհարկե, կենդանաբանական այգիներում, որտեղ նրանք իրենց բոլորովին էլ վատ չեն զգում։

1. Լրացրո՛ւ աղյուսակը՝ պատասխանելով հարցերին։ 1 միավոր

2. Տեքստից օգտվելով՝ ավարտի՛ր նախադասությունները։ 1 միավոր

Սնվելով հյութեղ բույսերով՝ նա  հագեցնում  է  նաև  իր  ծառավը

Ընձուղտները քաջաբար պաշտպանում են փոքրիկներին՝ անկախ նրանից, թե  ում  ձագն  է  նա։

3. Գտի՛ր ճիշտ վերջաբանը և կարդա՛ առածները։ 1 միավոր

Բարին որ չլիներ,չարն աշխարհը կքանդեր։

Գործը վաղվան մնաց,իմացիր՝ կորավ -գնաց։

չարն աշխարհը կքանդեր։

իմացիր՝ կորավ -գնաց։

4. Տեքստից դո՛ւրս գրիր ընձուղտների մասին պատմող ամենազարմանալի տեղեկությունը։ 1 միավոր
   Ընձուղտը ունենում է 1 ձագ, սակայն ընձուղտիկի լույս աշխարհ գալը տոն է ողջ հոտի համար:

Բառային աշխատանք

1.Տեսքստից դո՛ւրս գրիր բոլոր թվերը և գրի՛ր բառերով։ 1 միավոր

6- վեց, 50 — հիսուն, 11 — տասնմեկ, 55- հիսունհինգ, 1 — մեկ, 35- երեսունհինգ,

16- տասնվեց, 20  — քսան

2.Գրի՛ր կանաչով ներկված բառերի հոմանիշները։ Անհրաժեշտության դեպքում՝ կարող ես օգտվել առցանց բառարանից։  1 միավոր
յուրահատուկ-առանձնահատուկ

վեճ-կռիվ

հպվել-դիպչել

նվազել-պակասել

3. Տրված բառերը գրի՛ր համապատասխան սյունակներում։ 1 միավոր

Ընձուղտ, մարդ, ձայն, փոքրիկ, մանկապարտեզ, անխնա,  բույս, հյութեղ, ջուր։

4. Տրված բառերից առաջ հատկանիշ ցույց տվող բառեր գրի՛ր։ 1 միավոր

կանաչ  այգի

բարի  կենդանի

երկարվիզ  ընձուղտ

աշխատասեր  մարդ

5. Գրի՛ր տեքստում երկնագույնով նշված բառերի հականիշները։ 1 միավոր
   յուրահատուկ — առանձնահատուկ

   հպվել — ձեռք  տալ

   նվազել — քչանալ

   վեճ-կռիվ

6. Բացատրի՛ր «կրակի հետ խաղալ» և «ձեռք քաշել» դարձվածքները։ «կրակ» կամ «ձեռք» բառի գործածությամբ ուրիշ դարձվածքներ գտի՛ր։ Կարող ես օգտվել դարձվածքների բառարանից։ 1 միավորկրակի  հետ  խաղալ-վտանգավոր  քայլ  կատարել    ձեռք  քաշել-հրաժարվել

1) 87337

2) 33387

3) 33378

4) 78383

2․ Ո՞ր շարքում են թվերը դասավորվածնվազման կարգով․

1) 10, 20, 410, 570, 600

2) 360, 340, 540, 100, 90

3) 368, 358, 321, 101, 103

4) 265, 112, 99, 89, 0

3․Ո՞ր շարքի բոլոր թվերն են պատիկ 15-ին․

1) 15, 30, 45, 101

2) 15, 30, 45, 60, 75

3) 23, 4, 6, 88, 22, 12

4) 15, 30, 45, 55, 60

4․ Քանի՞ րոպե է 3/4 ժամը։

1) 45

2) 30

3) 15

4) 80

5․ Գտի՛ր թիվը, որը 9-ի բաժանելիսստացվում է 4 և 8 մնացորդ։

1) 44

2) 40

3) 54

4) 84

6․ Ո՞րն է թվի գրության 5-րդ կարգիկարգային միավորը։

1) 1

2) 10

3) 1000

4) 10000

7․Ինչպե՞ս կփոխվի երկու թվերիտարբերությունը, եթե նվազելինմեծացնենք 10-ով։

1) Կմեծանա 10-ով

2) Կմեծանա 20-ով

3) Կփոքրանա 10-ով

4) Կփոքրանա 20-ով

8․Ընտրիր այն թվանշանը, որըտեղադրելով աստղանիշի փոխարեն՝կստացվի ճիշտ անհավասարություն․10կմ 220մ > 10կմ *50մ։

1) 2

2) 1

3) 3

4) 5

9․Ընտրիր այն պատասխանը, որնարտահայտում է 5 կիլոմետր 25 մետրըմետրերով․

1) 5250

2) 5025

3) 5205

4) 525

10․ Արկղում կար 120 միատեսակգնդակ։ Արկղից հանեցին դրանց 7/8 մասը։ Քանի՞ գնդակ մնաց արկղում։

1) 105

2) 15

3) 205

4 )25

11․ Գրիր երկու քառանիշ թիվ, որոնքբաժանվում են և՛ 4-ի և՛ 8-ի։
1616,

12․ Քառակուսու մակերեսը 16 քառակաուսի մետր է։ Գտի՛րքառակուսու կողմը։

13․Լրացրուբաց թողնվածբառը(բառերը)։ Երկու գումարելիներիտեղափոխությունից գումարը  չի  փոխվում ։

14․ Հաշվիր 1222-2*110+6։(1+2) արտահայտության արժեքը։

1)1+2=3

2)2×110=220

3)6:3=2

4)1222-2=1220

15․ Պայուսակում կա 3 կանաչ, 5 դեղին և15 կարմիր գնդիկ։Առանց նայելուամենաքիչը քանի՞ գնդիկ պետք էհանել, որպեսզի դրանցից գոնե մեկըլինի դեղին։

15+3+1=19

16․ Քառակուսու կողմը 4 մ է։ 3 այդպիսիքառակուսիների կպցնելով իրարստացվել է ուղղանկյուն։ Գտեք այդուղղանկյան մակերեսը։
Լուծում

1)4×12=48

17․ Երկու պարկում միասին կա 16 կգշաքարավազ։ Երբ առաջին պարկից 4 կգ լցրեցին երկրորդ պարկի մեջ, պարկերում շաքարավազների քանակըհավասարվեցին։ Քանի՞ կիլոգրամշաքարավազ կար պարկերիցյուրաքանչյուրում։

Լուծում

16:2=8

Պատ․՛8

1) 734333

2) 374333

3) 473333

4) 347333

2․ Ո՞ր շարքում են թվերը դասավորվածնվազման կարգով․

1) 1, 2, 420, 580, 600

2) 360, 340, 540, 100, 90

3) 368, 358, 321, 101, 103

4) 265, 102, 98, 89, 78

3․Ո՞ր շարքի բոլոր թվերն են պատիկ 4-ին․

1) 2, 4, 6, 1, 8

2) 4, 8, 14, 24, 1022

3) 23, 4, 6, 88, 22, 12

4) 2016, 1048, 24, 1000096, 4

4․ Քանի՞ դեցիմետր է 4/5 մետրը։

1) 80

2) 8

3) 800

4) 12

5․ Գտի՛ր թիվը, որը 3-ի բաժանելիսստացվում է 4 և 2 մնացորդ։

1) 15

2) 14

3) 13

4) 12

6․ Ո՞րն է թվի գրության 1-ին կարգիկարգային միավորը։

1) 1

2) 10

3) 100

4) 1000

7․Ինչպե՞ս կփոխվի երկու թվերիտարբերությունը, եթե հանելինմեծացնենք 10-ով։

1) Կմեծանա 10-ով

2) Կմեծանա 20-ով

3) Կփոքրանա 10-ով

4) Կփոքրանա 20-ով

8․Ընտրիր այն թվանշանը, որըտեղադրելով աստղանիշի փոխարեն՝կստացվի ճիշտ անհավասարություն․10կմ 220մ > 10կմ *50մ։

1) 2

2) 1

3) 3

4) 5

9․Ընտրիր այն պատասխանը, որնարտահայտում է 5 դեցիմետր 20 սանտիմետրը սանտիմետրերով․

1) 70

2) 700

3) 5020

4) 5200

10․ Արկղում կար 18 միատեսակ գնդակ։Արկղից հանեցին դրանց 7/9 մասը։Քանի՞ գնդակ մնաց արկղում։

1) 4

2) 14

3) 205

4) 25

11․ Գրիր երկու քառանիշ թիվ, որոնքբաժանվում են և՛ 3-ի և՛ 4-ի։

3636,9216

12․ Քառակուսու մակերեսը 25 քառակաուսի մետր է։ Գտի՛րքառակուսու պարագիծը։

5×5=25

P=5+5+5+5+5

13․Լրացրու բաց թողնվածբառը(բառերը)։ Երկու գումարելիներիտեղափոխությունից գումարը  չի  փոխվում։

14․ Հաշվիր 115-(2+110:10)+6։(1+2) արտահայտության արժեքը։

1)2+110։10=11

2)2+11=13

3)1+2=3

4)115-13=102

5)6:3=2

6)102+2=4

Պատ․՛4

15․ Պայուսակում կա 4 կանաչ, 6 դեղին և10 կարմիր մատիտ։ Առանց նայելուամենաքիչը քանի՞ մատիտ պետք էհանել, որպեսզի դրանցից գոնե մեկըլինի դեղին։

10+4+1(գոնե  մեկ  դեղին  մատիտ)=15

16. Քառակուսի հողամասի երեք կողմըշրջապատված է 42 մետր երկարությունունեցող ցանկապատով։ Գտե՛քհողամասի մակերեսը։

42×4=168

Պատ․՛168 մակերես

17․ Գրախանութն ստացավ 27 տուփտետր, յուրաքանչյուրում 100 տետր, վճարելով 54000 դրամ։ Տետրը  վաճառվեց 1 հատը 30 դրամով։ Որքա՞նեկամուտ ստացվեց։

Լուծում
1)100×27=2700

2)2700×30=81000